Một tiểu thuyết có thể bắt đầu thế nào

Dù đọc kha khá tiểu thuyết các thể loại, song như một vài lần đã trình bày, tôi chỉ thích tiểu thuyết ở dạng kể một câu chuyện. Tôi không ưa các tiểu thuyết phức tạp, đầy ý nghĩa, đầy triết lý… Nếu mà triết lý thì đọc hẳn sách triết cho vui. Tiểu thuyết hay vốn chỉ là một câu chuyện được kể hay. Nó là một cái gì lưng chừng giữa cuộc sống thực tế của chúng ta và những điều triết lý do những lão già vẽ ra và giao rảng. Nó bình dị và nó đặt ra những câu hỏi, thế thôi. Tiểu thuyết mà tôi thích chỉ là thế thôi.

Tất nhiên là tôi không viết được tiểu thuyết rồi, mặc dù thích đấy nhưng cho đến bây giờ thì chưa thể. Tôi thường viết dài và đôi bàn tay gõ phím thì nhanh vãi cả đái, chỉ chốc lát là đầy hai ba trang A4. Cỡ khoảng một tháng là tôi có thể phun ra một nghìn trang. Tuy vậy điều quan trọng là viết cái gì, tôi chả có gì để viết cả. Tôi đến giờ không có khả năng tưởng tượng ra một câu chuyện, khi mà cố gắng tưởng tượng thì nó trở nên ngu ngốc. 

Ấy thế nhưng ngay lúc này, tôi nghĩ có thể bắt đầu một tiểu thuyết được, nếu mà tôi muốn. Nếu mà tôi có thể coi chuyện viết lách giống như cài một hệ thống máy tính vậy, tức là đơn giản hóa kỳ vọng của mình, chỉ là kể một câu chuyện thôi, thì tôi có thể bắt đầu tiểu thuyết được.  Tất cả bắt đầu từ một câu lớn tiếng của vợ.

***

Bối cảnh để tôi thấy có thể viết tiểu thuyết, là thế này:

– Sáng tôi đi làm, buổi trưa thì đi nhậu. Rượu rất ngon và uống rất nhiều, nhưng mà tôi không say. Rồi tôi ngồi uống cafe với hai ông em đồng nghiệp, nghe chúng trình bày dài lê thê vấn đề của bọn chúng. Khi một thằng mệt quá ngủ một giấc thì thằng kia tiếp tục ngồi trình bày với tôi. Cuối giờ tôi trở lại văn phòng lo liệu tí việc của mình rồi về.

– Về tới nhà thì tôi mệt, buồn ngủ, thế là ngủ. Bên ngoài phòng ngủ thì vợ tôi phải cai quản 2 đứa con, 1 thằng cháu học lớp 9, và một thằng cháu 4 tuổi nữa (mà bố mẹ nó gửi lại do cả hai vợ chồng đều đi uống ở đâu về, ngất rồi). Thằng con 3 tuổi của tôi và thằng cháu 4 tuổi tạo thành một đôi chiến sỹ phá phách vãi chưởng. Còn bà giúp việc mới thì làm cái gì cũng khiến chúng tôi bực mình.

– 10h đêm tôi tỉnh dậy, ra ngoài xem phim cùng vợ con và các cháu. Mấy đứa nhỏ quậy tưng bừng. Vợ tôi cáu, còn tôi thì mới say rượu dậy nên không muốn làm cái gì cả kể cả việc dọa nạt bọn trẻ con. Rồi khi tôi từ chối vào phòng ru hai thằng giặc con ngủ, thì vợ tôi lớn tiếng với tôi. Tôi bực quá, bố mẹ tôi từ khi tôi 17 tuổi không còn quát tôi nữa bởi vì tôi sẽ phản ứng quyết liệt. Giờ lại vợ quát mình. Tôi mới quát lại “em có bị làm sao không đấy”, rất to. Thế là vợ im lặng rồi lùa bọn nhỏ vào phòng, chốt cửa lại. Tôi rất bực bội vì điều đó, bởi lẽ tôi đã trở về nhà và tôi muốn tình cảm với vợ chứ không phải là quát nhau. Tôi chẳng giận gì vợ cả, tôi hiểu cái bực bội của cô ấy, nhưng mà tôi cũng có bực bội của tôi.

– Khi vợ vào phòng chốt cửa rồi, tôi nằm ngoài, chịu thôi biết làm sao, dù cái cửa kia không chịu được quá một đá của tôi, rồi bắt đầu đếm đồ đạc của mình. Bật lửa đây rồi, chìa khóa xe đây rồi, điện thoại đây rồi, ví đây rồi. Hehe, đủ đồ rồi. Có lẽ là mình nên để lại cho vợ một dòng, kiểu như “anh đi 2 hôm rồi về”. Rồi tôi sẽ phóng tới đâu nhỉ, có lẽ là Tam Đảo hoặc Đồ Sơn. Tôi sẽ xách theo cây guitar Gibson, cái loa, bộ nguồn 110V dành cho loa. Rồi tôi sẽ dành 2 ngày, tắt điện thoại, ngồi im trong phòng khách sạn, tập đàn.

– Nghĩ đến đó, tôi bỗng thấy, một là mình đang suy nghĩ giống như hồi 15 tuổi muốn bỏ nhà ra đi, hai là đi thì tốt thôi nhưng mà mình lại không có laptop. Tất cả các bài luyện guitar của mình đều trên mạng, không có laptop thì làm sao được. Chả lẽ lấy macbook của vợ, bỏ nhà ra đi lại cầm macbook của vợ thì không hay rồi. Thôi, bỏ đi, bật máy tính chơi game vậy.

– Rồi tôi ngồi vào máy tính, check mail, thì nhận được mail của một người bạn.

Chuyện của người bạn thật phức tạp. Mà đó lại chẳng phải bạn thật đâu, không hề quen nhau, là một cô gái nào đó trên mạng. Vào tầm 6-7 năm trước, khi tôi còn bên Nga lợn, tôi và cô ấy có email qua lại với nhau. Tôi không biết gì về người thật của cô ấy, chỉ có địa chỉ email mà thôi. Bẵng đi. Cách đây tầm một tháng, bỗng cô ấy email lại cho tôi, do quá buồn chuyện gia đình và muốn email cho tôi là một người nào đó biết mà không biết, vì thế có thể nói mọi chuyện.

Chuyện của cô ấy, đơn giản là chuyện gia đình, chồng cô ấy có bồ. Tôi nghe chuyện và trả lời, đại loại là bảo em cứ suy nghĩ đơn giản đi, bọn đàn ông khốn nạn bỏ mẹ, thằng đéo nào chả mất dạy, em có bỏ thằng mất dạy này thì rồi lại gặp thằng mất dạy khác thôi. Qua lại tới mail hôm nay là mail thứ 14. Cô ấy kể rằng đêm qua cô ấy đã tới căn phòng trọ mà chồng thuê cho bồ, gặp chồng ở đấy. Cô tát vào mặt thằng chồng không biết là bao nhiêu phát. Rồi cô nhắn tin cho cô bồ, đại loại là đừng nên để mất tự trọng vì một thằng đàn ông.

Tôi viết trả lời cô. Anh cũng đang bực mình với vợ đây. Nếu mà mình không phải chỉ là bạn email, mà mình là bạn ngoài đời, nếu mà em xinh đẹp và em cũng thấy anh ok, thì rất có thể là mình sẽ đi cafe với nhau để chia sẻ câu chuyện buồn của em. Rồi một ngày mà em đau khổ bất cần, anh thì vừa mê gái lại vừa khốn kiếp, anh chắc chắn sẽ rủ em uống rượu với anh. Rồi rất có thể anh đủ khéo léo và mình sẽ ngủ với nhau. Rồi rất có thể câu chuyện sẽ không phải chỉ là một lần làm tình với nhau. Một câu chuyện mới lại bắt đầu. Khi đó anh sẽ đóng vai trò y như ông chồng em, còn em sẽ là cô bồ anh, còn vợ anh sẽ đóng vai trò là em bây giờ.

Tôi nói như vậy là để muốn cho cô ấy hiểu rằng đời sống cái gì cũng có thể diễn ra và ai nấy chỉ biết tới hoàn cảnh của mình và thông cảm với chính mình thôi. Thế rồi tôi bỗng thấy một câu chuyện hiện ra có thể viết thành tiểu thuyết.

Tiểu thuyết có thể như sau:

Rất nhiều năm sau này, tôi là một thằng già ngồi ở trên núi, uống rượu cùng mấy thằng già khác. Thằng già nhất tức thằng thân nhất với tôi, vừa chết hôm trước. Những thằng ngồi cùng mâm rượu tuy trẻ hơn tôi nhiều nhưng lúc đó cũng là những thằng già rồi. Chúng tôi nói về người mới chết và những chuyện xưa. Thế là được mấy chục trang nói về nhân vật tôi.

Rồi nhân vật vợ tôi. Vào buổi sáng đó, trong đám ma người bạn, có hoa phúng viếng từ vợ tôi. Vợ tôi bấy giờ cũng là một bà già. Nàng có thể đã lấy chồng khác nhưng thôi để khỏi phức tạp quá thì hãy để nàng cứ sống một mình thôi, thỉnh thoảng có các bạn tình, và chăm lo cho hai đứa con, khi ấy đã học tới đại học. Thằng con trai và đứa con gái đã quá lớn rồi, chúng đã lớn lên không có tôi, tuy nhiên bằng cách nào đó chúng vẫn bị ảnh hưởng bởi tôi. Năm nào chúng cũng lên núi ở với tôi hai tuần hoặc một tháng. Thằng con trai tôi đắt gái nhưng vẫn bị thất tình, còn đứa con gái tôi xinh đẹp và gặp nhiều thằng khốn nạn. Chỗ này có khi dài đến cả trăm trang.

Rồi nhân vật bồ của tôi. Nàng cũng đã là một bà già. Và để khỏi phức tạp thì nàng sau khi bỏ chồng cũng không lấy ông chồng nào mới. Nàng chỉ lanh quanh vậy, thỉnh thoảng lên núi với tôi một tháng, còn lại thì chăm lo cho 2 đứa con của nàng và 1 đứa con riêng của ông chồng nàng.

Chồng của bồ tôi, nhiều năm trước rơi vào một câu chuyện tình ái phức tạp, cũng chỉ vì vừa thương gái lại vừa ngu không kiểm soát được đời sống của mình mà thôi. Tầm thường như mọi người đàn ông khác, đen mà rơi vào éo le. Tình cờ tháng trước tôi gặp hắn ở Phú Quốc, trong một bar trên bờ biển. Hai thằng cô đơn ngồi uống rượu ngắm mông nhưng mà già rồi chả có vẹo gì, chỉ ngồi uống rượu rồi nhẩn nha nói chuyện với nhau thôi. Chúng tôi đầu tiên nói về một quán rượu ở Luang Prabang mà hai thằng cùng biết. Rồi thằng kia kể rằng năm xưa có một ngày vợ hắn đã làm tình với hắn ở phòng khách sạn Luang Prabang, nơi mà hắn và bồ hắn từng làm tình với nhau chính tại phòng đó. Cửa sổ phòng có cây hoa gì đấy đặc trưng mà muốn nói tên thì sẽ phải google. A hóa ra thằng già này là chồng của bồ mình hồi xưa, cái thằng phò, tôi biết thế nhưng mà không nói cho thằng ấy biết, kệ mẹ nó chứ.

Còn thằng chồng của bổ tôi, hắn nhận ra tôi ngay từ đầu, nhưng hắn cũng kệ mẹ, chuyện đã xưa quá rồi. Bây giờ hắn cũng là một thằng già cô đơn, con giai hắn, tức là con riêng của hắn với bồ hắn, thì đã lớn lên cùng với bồ tôi. Hai cha con hắn nửa năm trước đã ngồi uống rượu say với nhau ở Sài Gòn, sau rất nhiều năm. Khi sáng sau hết say, thì chẳng còn ai muốn nói với ai câu nào nữa. Chuyện đã quá nặng nề quá khứ, tốt nhất nên khép lại và tương lai cũng chỉ khép lại vậy thôi.

Rồi nhân vật bồ của thằng chồng bồ tôi. Vốn nàng là vợ của bạn thân thằng chồng của bồ tôi. Cái thằng đó rất khốn nạn. Vì thế nên thằng chồng bồ tôi mới thương nàng, ban đầu là giúp đỡ chia sẻ sau là thành bồ bịch. Và nhân vật bồ của thằng chồng bồ tôi thì không có mặt trong tiểu thuyết, cô ấy chỉ hiện ra trong những ký ức của các nhân vật khác, có thể là các email…

Kết của tiếu thuyết sẽ là gì. Chẳng là thế nào cả, chẳng giải quyết vấn đề gì cả. Đơn giản là sau khi đám ma người bạn xong, thì tôi bỗng buồn chán, và tôi gọi cho thằng chồng của bồ. Chúng tôi gom khoản tiền tiết kiệm mà hai thằng có, rồi đi Cuba, hoặc Brasil, ngắm những bãi biển đầy mông, già rồi chỉ nhìn vậy thôi, lại uống rượu tiếp. Rồi chúng tôi viết thư cho những người vợ và những cô bồ của mình, cho cả những đứa con. Những mong mọi người có thể hiểu rằng, thực tình chúng tôi chỉ là những thằng đàn ông yếu đuối và bậy bạ, quả thực không đủ trình độ để sống trên đời này theo những hình mẫu mà mọi người dựng ra. Chúng tôi chỉ đối phó với cuộc sống và yêu những người đàn bà mà thôi.

Rồi chúng tôi thấy là những bức thư này có gửi đi cũng không thể lấy lại điều gì cả. Chúng tôi gói nó vào một cái phong bì to, buộc dây thật chặt, bỏ vào đó mấy tờ 100$, rồi cho một lão già chơi guitar góc đường. Kệ mẹ cho lão già đó làm gì thì làm với những bức thư tiếng Việt mà lão đéo thể đọc được.

Trước khi đưa phong bì cho lão già kia, thì tôi và thằng chồng của bồ tôi cùng chơi guitar với lão, chơi một bản tình ca xưa cũ, như là bài Have I told you lately that I love you.

Ặc, đó có thể là một tiểu thuyết hay đấy!

Trên đường 24/12/2012

Mặt đường loang loáng và những khúc quanh uốn lượn không ngơi nghỉ. Cung đường Lào Cai – Yên Bái hầu như không có đoạn nào thẳng, chỉ toàn là những khúc cua. Gần 200km như vậy, đi mất gần 4 tiếng mới qua. Như mọi lần, tôi xuất phát từ nhà lúc 9h tối thứ sáu và về đến nhà lúc 11h tối chủ nhật. Hai ngày đi thì nguyên một ngày ở trên đường.

Chuyến đi này, mọi thứ ở Sapa mơ hồ. Đầu óc tôi nặng trĩu với những buồn đau day dứt trong tưởng tượng. Đường cứ loang loáng trôi. Chỉ bởi vì trên xe tôi nghe Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh, được đọc với một giọng đọc thật tuyệt vời. Ai mà chưa từng đọc Nỗi buồn chiến tranh? Đôi tháng trước thằng Mario người Tây Ban Nha hỏi tôi rằng, văn học Việt Nam thì đọc cuốn gì, tôi bảo nó The Sorrow of War. Rồi mấy bữa sau, tôi kiếm một PDF bản tiếng Anh để gửi cho nó, dù không chắc là nó sẽ đọc. Lần này thì tôi nghe audio book. Tôi giật mình, khi tôi đọc Nỗi buồn chiến tranh là khi tôi còn khá nhỏ, còn ở tuổi học trò, chỉ ấn tượng là rất hay mà không còn nhớ cụ thể. Nay nghe lại, tôi gai cả người, nhiều đoạn hầu như là muốn khóc. Tôi như thể tôi chính là Kiên, buồn thương với nỗi buồn thương của anh ấy, và tôi yêu Phương còn hơn cả anh ấy có thể yêu.

Ngay cả lúc này, ngồi đây thư giãn sau chặng đường dài, mở những chai bia, nhai ba bốn con mực, nhả khói thuốc lên trần nhà, tôi vẫn chưa thể trở lại trạng thái bình thường. Có lẽ là tôi cần một chút rượu mạnh, để nhanh chóng đưa mình vào trạng thái mệt mỏi, để đi ngủ và ngày mai đi làm. Vì thế tôi vừa hớp một hớp vodka lạnh ngắt, từ cái chai uống dở đã để nhiều tháng nay trong tủ lạnh. Nhưng thôi, uống lấy mùi thế thôi. Tôi không thích uống rượu một mình.

Tôi cảm thấy đau đớn.

Truyện thì đã kết thúc rồi, những lời cuối cùng được đọc trên đại lộ Thăng Long, khi xe trôi lững lờ trong tốc độ 100km/h. Tới giờ thì vợ con cũng đã ngủ say trên chiếc giường êm ấm trong phòng. Chỉ còn tôi vẫn ngồi đây với nỗi buồn đau xót xa. Không phải với truyện, không phải với số phận Kiên – Phương, họ là nhân vật hoàng tử công chúa, không thật bởi được vẽ nên như cặp đôi hoàn hảo. Tôi buồn chỉ bởi vì bản thân nỗi buồn thôi. Như mỗi lần bất chợt gặp phải nỗi buồn. Nỗi buồn choán lấy tâm hồn tôi và lại còn ngạo nghễ khinh thường tôi vì chưa bao giờ tôi phải buồn như nó.

Tôi vừa phải ra tủ lạnh và hớp một hớp vodka nữa. Tôi hớp hơi mạnh, gần như là mút, hơi voka hộc lên buộc tôi phải đối phó với nó. Tôi phải đọc khẩu quyết với mình, uống vodka thì phải dằn một hơi xuống tận dạ dày, đừng để nó hộc lên. Giờ tôi đã thấy khá lên.

Chưa hoàn toàn khá, nhưng nỗi đau đớn đã đi qua. Tôi thấy mình nhạy cảm và sến quá, yếu đuối nữa.

***

Bây giờ tôi sẽ uống nốt cốc bia đang dở, rồi bốt cái entry này, rồi đi ngủ. Ngày mai lại cuống cuồng hoặc nhẩn nha với những công việc hàng ngày. Ngày lại ngày cứ thế trôi qua. Kể cả nỗi buồn kể cả niềm vui, kiểu gì thì cũng đều trôi qua cả.

Nhân đọc “Bên thắng cuộc”–và quả quýt lịch sử của cha tôi

Mấy bữa trước được mấy ông bạn share cho cuốn “Bên thắng cuộc” của Huy Đức, tôi đọc lướt vài trang trong giờ làm việc, thấy ngay đây là một cuốn nhất thiết phải dành thời gian đọc. Không vội bàn đúng/sai hay/dở, tôi cho rằng cần phải tôn trọng và ủng hộ nó, vì cái mục lục của nó, như là một cuốn từ điển về các vấn đề mà tôi vẫn quan tâm. Tôi lập tức lên mạng mua bản có bản quyền, giá khoảng 25 cốc bia/cuốn. Rồi lại mua thêm 2 bản nữa để tặng cho 2 thằng bạn bia cũng là hai thằng bạn ấu thơ nay còn thường gặp. Tổng cộng đã ủng hộ nhà báo Osin 75 cốc bia hơi vỉa hè.

Bạn tôi đọc ngấu nghiến, rồi vừa đọc chúng vừa qua nhà tôi, góp bia xơi thêm vài két nữa để bàn luận.

Bận rộn tôi đọc vẫn chưa xong, nãy vẫn còn đang đọc, nhưng thấy cảm hứng quá nên lại phải leo lên blog ngồi viết, dù tôi vẫn có một chủ trương cá nhân là không bàn chính trị hoặc những gì liên quan đến chính trị trên blog. Một là việc đó đã có nhiều người làm rồi và đọc suốt rồi, hai là tôi chỉ thích bàn những chuyện này ở bàn bia những hôm trong người thư thái.

Theo tôi cuốn sách này có một điểm xuất sắc lớn và một điểm mới mẻ lớn.

(1) Xuất sắc là ở chỗ nó có rất nhiều số liệu, rất nhiều chi tiết. Với thâm niên đọc đài ta đài địch, với sở thích tìm hiểu lịch sử, nhưng là một kẻ chỉ quan tâm chơi chơi cũng như trình độ phọt phẹt, chi tiết và số liệu là những thứ mà rất ít khi đọc được. Những cái thường đọc được chỉ là sa đà kể lể, hoặc tóm tắt kết luận, hoặc biện giải cá nhân. Chi tiết và số liệu đầy ắp trong cuốn sách này, kể cả ở mạch viết và cả ở các ghi chú, đem đến cho tôi rất nhiều niềm hứng thú. Chi tiết có đúng không, số liệu có đúng không, nếu tiếp tục quan tâm thì tôi sẽ tìm hiểu sau, hoặc sẽ có những tác giả khác sẽ soạn cho anh em xơi.

(2) Mới mẻ ở chỗ, cuốn sách đem đến những chân dung cụ thể về các vị lãnh đạo. Các vị lãnh đạo được nhắc tới trong sách, được kể một cách sống động, rất con người thường nhật. Chẳng hạn như bác Lê Duẩn, trước nay tôi vẫn chỉ nghe phê phán về những sai lầm những năm cầm quyền cuối đời. Thì ở trong sách này, bác Duẩn hiện lên một cách sáng sủa, có những tư duy vĩ đại (trong bối cảnh đó, như cách mà bác nghĩ là cần bình thường hóa quan hệ với Mỹ ngay sau chiến thắng 1975) bên cạnh những sai lầm vĩ đại (cũng trong bối cảnh đó).’

Điểm mới mẻ (2) này làm tôi trộm nghĩ, dường như cuốn sách này được viết ra để thanh minh cho các vị lãnh đạo, bao trùm hơn nữa là cho chế độ. Bên cạnh những phê phán (không mới, đài địch nói ra rả) thì có những ngợi ca (có vẻ như) kín đáo mà (thực sự là) du dương. Chắc là ngu ngốc mà lại cố tỏ ra nguy hiểm,  tôi thấy đây là một cuốn có tác dụng tuyên truyền.

Gì chứ ông già tôi mà đọc, ông sẽ gật gù. Gần đây ông có vẻ chán nản, nghĩ về kỷ niệm chỉ là đời tao đánh nhau là để chúng mày giờ mua cái vé là sau hai tiếng đã vào Sài Gòn nốc rượu với bạn. Cuốn sách này có thể làm ông vui lên, đấy hồi sau 75 rồi bao cấp khổ sở như chó mà tao vẫn nuôi được chúng mày, nhà mình vẫn dần khấm khá, có đâu như chúng mày giờ suy thoái tí chửi nhặng xị.

Mai tôi in cho ông già đọc.

Dù tôi cảm nhận thế nào, đây là một cuốn sách có giá trị. Như nói ở trên, nó là từ điển của những điều mà chúng tôi quan tâm. Tôi có gửi một bản PDF lậu cho chú em ở Sài Gòn. Tôi email nó, bảo nhất thiết phải đọc, nó sẽ trả lời cho chú một số những thắc mắc mà một thằng ba Tàu Chợ Lớn sinh ra sau chiến tranh như chú vẫn băn khoăn. Tôi, một thằng lớn lên trong gia đình công chức ở Hà Nội những năm 80, và thằng ấy, lớn lên trong một gia đình gốc Hoa buôn bán nhỏ ở quận 5, nếu bàn về những điều để cập trong cuốn sách này, có lẽ phải mất vài ngày.

***

Cha tôi sinh năm 1947, được hoài thai trong những ngày tháng đẹp đẽ của thu đông 1946, khi ông nội tôi trở về sau Cách mạng tháng 8-1945, từ anh thông ngôn ở mỏ được hiện nguyên hình là một anh cộng sản. Rồi kháng chiến 9 năm, cha tôi lớn lên chỉ với người mẹ của ông, một phụ nữ hơi biết chữ vừa nuôi con vừa giấu tài liệu kháng chiến trong gánh hàng chợ của mình. Cha tôi chỉ được thừa hưởng cái cương cường từ trong huyết quản, nhưng không được thừa hưởng cái hào sảng và tinh tế mà mọi người vẫn truyền tụng về ông nội tôi.

Ông nội không có nhà và không gần gũi để đem đến những ảnh hưởng tốt của ông (như truyền tụng của mọi người) cho cha tôi. Cha tôi muốn khẳng định nhưng không được. 17 tuổi cha tôi nhập ngũ, có lẽ là được đánh giá cao ở cả thân thế lẫn đầu óc, nên thậm chí còn được cho đi học tình báo. Nhưng ông nội tôi (là một sỹ quan trung cao cấp) đã biết thế là sẽ thế nào, nên rút cha tôi ra, cho đi khám sức khỏe để làm phi công. Sẵn sức khỏe tốt thừa hưởng dòng máu của một trong những phi công chiến đấu đầu tiên của Việt Nam, lại thông minh, cha tôi đủ tiêu chuẩn đi học phi công tiêm kích, sang Nga học, rồi về đánh nhau. 300 phi công đợt đó, chỉ còn sống 50, trong số sống sót dĩ nhiên có cha tôi. Có lẽ là người ta không đưa con trai một sỹ quan không quân cao cấp lên trời trong những trận khốc liệt nhất, hoặc do cha tôi may mắn. Ông cũng đánh vài trận nhưng không sao cũng không bắn rơi được cái nào cả. Sống sót, ông lại được sang Nga học kỹ thuật, tránh được trận chiến 1972.

Chiến dịch 1975, ông tham gia với vai trò của những người tiếp quản các sân bay. Sau 1975, ông về trường không quân Nha Trang làm thày giáo dạy bay dưới quyền ông già của ông, tức ông nội. Ông cay đắng với cái bóng của ông nội, nên một ngày đã tuyên bố “lái máy bay cũng giống lái xích lô”, rồi chao cánh cắm đầu thổi bay đống rơm biểu diễn. Vì hành động đó, ông nội tôi nghĩ, cha tôi không sớm thì muộn sẽ chết, nên chuyển qua cho lái xe bò, tức máy bay ném bom. 1979, cha tôi gia nhập đoàn bay ném bom Campuchia, mà theo cha tôi kể lại, thì trút bom còn kinh hơn cả B52, vì khoang máy bay vận tải được chế thành khoang bom, mở khoang ngửng đầu lên là đít nhả bom như ỉa chảy, đoàn xe Pol Pot kẹt ở bến phà lãnh bãi ỉa chảy đấy, có lẽ nhiều nghìn người chết dưới cánh cha tôi và đồng đội. Như ông nói, ở dưới chỉ là các đốm sáng, đâu phải mạng người.

Hết Campuchia, cha tôi trở về quân chủng làm kỹ thuật thuần túy. Ông có đầy đủ tố chất để làm một chiến binh anh hùng, nhưng chẳng bao giờ được đánh nhau ở những trận chiến làm nên anh hùng. Tôi nghĩ là ông cay đắng và càng thèm khẳng định mà không thể.

Gần cuối năm 1979, tôi mới ba tháng và bị viêm phế quản cấp cứu trong bệnh viện. Cha tôi công tác về, đến bệnh viện, mẹ tôi bảo anh ra mua cho con quả cam. Cha tôi ra phố, móc hết tiền trong túi chỉ mua được quả quýt. Theo lời cha tôi kể, đưa quýt cho vợ xong rồi ông ra ngoài khóc, ông thề rằng sẽ làm tất cả để nuôi được con của ông.

Nhưng ông không có cửa gì cả. Sau đó một thời gian, ông cầm sách bút sang học cậu tôi. Cậu cả em trai của mẹ tôi, rất giỏi, không tốt nghiệp Bách Khoa vì tội đánh nhau, chưa từng một ngày khoác áo lính, nhưng rành sửa TV. Cha tôi theo học cậu. Vì cũng học hành về vô tuyến điện tử, nên cha tôi nhanh chóng học được nghề sửa TV, dù là kỹ năng và mánh thì sao bằng cậu tôi được. Đơn giản như mua linh kiện ở đâu, cũng phải nhờ cậu tôi chỉ cho từng cái.

Khi tôi bằng thằng bé con nhà tôi bây giờ, tôi còn nhớ như in một ngày, tôi theo cha đi sửa TV. Cha tôi thì cặm cụi, người ta cho tôi một cốc nước cam, pha từ cái tép giấy gì đấy của nước ngoài mà bột đổ ra vàng óng, và khi tôi uống thứ nước tuyệt vời đó (tôi lớn lên không uống nước hoa quả bởi vì nó quá chán so với ấn tượng đó) thì cha vâng dạ với bà chủ nhà những mong bà hài lòng với việc sửa chữa. Lúc đó cha tôi là đại úy, có quân có sỹ, đi làm là làm chui không dám nói với ai kẻo bị kỷ luật. Cậu tôi thì khệnh khạng, thường chê bai kẻ cả như thể xoa đầu cha tôi chỉ thiếu bàn tay vỗ lên tóc, tôi còn nhớ. Cha tôi, một mặt cam lòng, một mặt chẳng được hào sảng như ông nội, thường cay đắng và nỗi cay đắng càng ngày càng lớn đến độ củ chuối như giờ.

Mỗi tối, nếu không đi cùng cha, thì tôi chờ ông về. Đến khoảng hơn 10h thì ông về, Hà Nội lúc đó là khuya lắm, thì tôi phụ cha đi gánh nước. Ông gánh nước cho đầy bể, rồi tiếp tục gánh nước tưới rau. Tôi hứng nước vào xô cho ông, thời gian dài vô tận. Tôi sợ ma nhưng ngồi canh máy nước ở giữa bờ bụi và cây dâu cao cắm đầy que hương, cha tôi bảo, con trai thì không được sợ ma, tôi gật đầu con không sợ đâu, và cứ run rẩy từ khi cha tôi đi khuất cho tới khi ông lại hiện ra giữa bụi cúc tần, và tôi chiến thắng nỗi sợ theo cách đó. Tức là vẫn sợ mà vẫn phải kiên gan.

Ấn tượng đầu tiên của tôi về tình dục đàn ông đàn bà, là một đêm thức dậy, nghe được, lúc ấy cha mẹ đang làm tình với nhau, dĩ nhiên khi lớn tôi mới hiểu. Mẹ tôi khi đó nói, anh, mạnh nữa lên anh. Rồi cha tôi nói, anh mệt quá rồi.

Rồi cha tôi cặm cụi làm chui sửa TV như thế, công việc cũng có phát triển, người ta mang TV đến nhà để sửa. Một ngày kia, nhà bị trộm, trộm khuân đi tới bốn năm cái TV. Thời đó so với bây giờ không thể sánh được, có lẽ giờ tôi mất 10 tỷ 20 tỷ tiền không phải của mình, mất phải trả nợ, cũng chẳng bằng cha tôi mất 5 cái TV hồi ấy. Đó là sự kinh hoàng. Sau này, tới sau năm 1990, khi đã khấm khá hơn nhiều rồi, tôi mới được xem cái TV màu đầu tiên cha tôi mua về, một cái JVC do Hanel lắp ráp. Sau ba tháng, trộm lại vào lấy mất cái TV ấy. Bây giờ, mỗi lần cha mẹ sang nhà tôi ăn cơm, xong cơm lại nóng ruột về ngay vì sợ không có ai trông nhà. Tôi bảo, nhà thì trộm chẳng vác đi được, tiền bố mẹ đã gửi ngân hàng, ô tô của bố thì đang ở dưới sân đây, trộm có vào thì nó lấy cái gì, lấy cái TV hay cái máy tính thôi chứ gì. Giả dụ có mất đi nữa có đến 20 triệu không mà bố mẹ lo thế. Nhưng cha mẹ tôi nhất quyết về, họ có nỗi ám ảnh lớn lao vì mất trộm.

Nhưng không chỉ tiền, cha tôi còn bị nỗi ám ảnh vì sự khinh thường. Sự khinh khi của cậu tôi khi phải dạy dỗ ông anh rể cách sửa TV để nuôi vợ con, ăn sâu thành nếp hằn trong não cha tôi. Nỗi đau càng lớn khi mẹ tôi, một giảng viên đại học, sau này học thành tiến sỹ, chê bai ông chồng quê mùa. Mà quả tình cha tôi quê mùa thật, nhiều khi không đỡ nổi, giờ này ăn cơm vẫn còn giơ tay quẹt mép rất phản cảm. Ông ngoại tôi cũng khinh khi cha tôi vì kém học, chỉ là thằng kỹ sư quèn. Sự mặc cảm ấy, cộng với cá tính không hào sảng hoành tráng, khiến cha tôi càng ngày càng lâm vào những cay cú. Từ đó lại dẫn đến những chuyện khác không hay ho gì mà ông phải chịu.

Và bây giờ, chẳng ai coi ông ra cái gì cả, một ông già về hưu, dở hơi cái gì cũng dở hơi, động vào sự vụ nào hỏng sự vụ ấy. Tôi phải làm hậu vệ kèm cặp ông trong mọi sự kiện của gia đình, bởi ông hễ nói cái gì cũng hỏng bét. Ông nói đến chuyện của tôi là tôi cũng cự ông tới số.

Nhưng mà không bao giờ tôi có thể coi nhẹ quả quýt của ông, và coi nhẹ những gánh nước của ông. Tôi đã lớn lên bằng những thứ đó, bằng những sự cố gắng và những hy vọng mà ông dành cho tôi. Có điều tôi chẳng thành một thằng như hy vọng của ông. Có nhiều thằng khác, nếu được điều kiện như ông già tôi dành cho tôi, thì đã ngon lành lắm rồi. Cha tôi đã thất bại ngay trong niềm hy vọng cuối của ông, là tôi và em trai tôi. Ông là một loser.

Giờ đây cha tôi là một ông già của chuối, già hơn nhiều so với tuổi 65 của ông, nghĩ cái gì nói cái gì cũng thấy củ chuối, chán ngấy phát kinh lên được. Nhưng mặc dù phản cảm và nhiều lúc tức giận và nhiều lúc dở cười dở mếu vì ông, tôi không bao giờ muốn cha mình là một người khác.

Năm xưa cha tôi đêm về gánh nước tưới cây, có 7-8 luống cây, xu hào bắp cải, rau muống, luống gần nhất là hoa hồng. Mẹ tôi mỗi sáng ra thức dậy, đều thấy hoa hồng nở trước hiên nhà. Tôi và cha tôi tưới tắm và bắt sâu cho luống hồng ấy. Luống hoa hồng còi cọc, hoa chỉ nở ban sáng rồi chiều đã lại lụi tàn.

Tôi nghĩ hạnh phúc là tình yêu được thể hiện ra và được công nhận.